آشنایی با انواع مدل های کسب و کار اینترنتی

مدل های کسب و کار، شیوه هایی هستند که شرکت به وسیله آنها برای خود کسب درآمد می کند و با انجام یک سری فرآیندها و فعالیت ها باعث خلق ثروت می شود. باید توجه داشت این فرآیندها را چه زمانی انجام دهیم تا موجب جذب و حفظ مشتری گردد. 
کسب و کار، شیوه ای از انجام تجارت است که شرکتها از طریق آن به فعالیت خود استمرار بخشیده و کسب درآمد می کنند. مدل کسب و کار، بقا و موقعیت شرکت را در زنجیره ارزش تعیین می نماید؛ به عبارتی تعیین می کند که شرکت با چه اقداماتی می تواند به ارزش محصول یا خدمات خود بیافزاید.
برخی مدل های کسب و کار بسیار ساده اند. برای مثال فروشگاه های زنجیره ای مانند افق کوروش، کالا را خریداری می کنند، آن را می فروشند و از این طریق سود می برند. در مقابل یک شبکه تلویزیونی که برای بینندگان خود به طور رایگان برنامه تولید می کند، برای ادامه کار خود به مدل پیچیده ای شامل آگهی دهندگان و تهیه کنندگان محتوا نیاز دارد.
یک شرکت ممکن است چندین مدل کسب و کار داشته باشد. در ادامه به بررسی ساختار و انواع مدل های کسب و کار اینترنتی می پردازیم.

ساختار مدل های کسب و کار اینترنتی 

مدل های کسب و کار در تجارت الکترونیک در واقع مدل هایی هستند که شرکت به واسطه آنها در فضای اینترنت و آنلاین کسب درآمد می کند. بسته به نوع شرکت، صنعت و … انواع مدل های کسب و کار اینترنتی وجود دارد.

هشت مدل کسب و کار اولیه یا اتمیک وجود دارد که به روش های مختلفی با هم ترکیب شده و منجر به کاربردهای جدید در تجارت الکترونیک می شوند. این هشت مدل تجاری عبارت اند از :

• عرضه مستقیم (direct marketing)
• واسطه ای (intermediary)
• فراهم کننده محتوا (content provider)
• ارائه دهنده سرویس کامل (full-service provider)
• زیر ساخت مشترک (shared infrastracture)
• یکپارچه سازی ارزش خالص (integrator net value)
• جامعه مجازی (virtual community)
• ادغام کننده خدمات برای سازمان های بزرگ (consolidator of service)

به طور مثال، در مدل تجاری دیجی کالا از تلفیق عرضه ی مستقیم، استفاده از واسطه، جامعه ی مجازی و فراهم کننده ی محتوا استفاده می شود.

هر مدل کسب و کار دارای چهار ویژگی می باشد: 

• اهداف استراتژیک
• منابع درآمد
• فاکتورهای مهم موفقیت
• شایستگی های مورد نیاز

با این وجود، تمام مدل های تجاری دارای اجزای مشترکی هستند. هر یک از مدل های رایج کسب و کار اینترنتی دارای شش جزء می باشند که به شرح زیر است:

• توصیف مشتریان، ارتباط شرکت با مشتریان و عوامل موثر بر قیمت از دید آنها
• توصیف محصولات و خدماتی که شرکت عرضه خواهد کرد.
• توصیف فرآیند تجاری مورد نیاز برای تولید و ارسال کالاها و خدمات
• توصیف زنجیره ی تامین سازمان، شامل تامین کنندگان و سایر همکاران تجاری
• تهیه و معرفی فهرست منابع مورد نیاز، منابع در دسترس، منابع داخلی و منابع خارجی 
• توصیف مدل درآمدی، پیش بینی هزینه ها، معرفی منابع تامین بودجه و پیش بینی میزان سود 

مدل های درآمدی تجارت الکترونیک

مدل های درآمدی تجارت الکترونیک به طور خلاصه، نحوه درآمدزایی یک سازمان یا یک پروژه تجارت الکترونیک را به صورت آنلاین توضیح می دهند. مدل های عمده در این حوزه عبارت اند از:

مدل درآمدی فروش:

یکی از مدل های کسب و کار اینترنتی، مدل فروش است. در این روش درآمد شرکت از راه فروش کالا یا خدمات در وب سایت می باشد؛ مثلاً زمانی که دیجی کالا محصولی را به صورت آنلاین می فروشد، شرکت مستقیما درآمد کسب می کند.

مدل درآمدی کارمزد های معامله:

در این مدل، شرکت کارمزد یا کمیسیونی را بر اساس حجم یا تعداد معاملات انجام شده، دریافت می کند. مثلاً وقتی صاحب ملک، منزلی را می فروشد، مبلغی از معامله را به واسطه یا کارگزار می پردازد. یا اینکه با خرید و فروش آنلاین سهام، بدون توجه به حجم معامله، معمولاً کارمزد ثابتی به ازای هر معامله پرداخت می شود. 

مدل درآمدی حق اشتراک:

در این مدل کسب درآمدی، مشتریان برای دریافت خدمات، ماهانه مبلغ ثابتی را پرداخت می کنند؛ مثل اشتراک روزنامه. استمرار پرداخت توسط مشتریان در این روش وابسته به دریافت خدمات باکیفیت از ابتدا تا انتها است. کاربران بایستی خدمات خود را با همان کیفیتی که اولین بار دریافت کرده اند، مجددا دریافت کنند.  

مدل درآمدی کارمزد پیوند:

شرکت ها کارمزد یا کمیسیونی بابت ارجاع مشتریان به وب سایت های دیگر، دریافت می نمایند. سایت هایی که ترافیک بسیار خوبی دارند، در ازای معرفی سایت های دیگر درآمد کسب می کنند. این مدل، یکی از مدل های رایج کسب و کار اینترنتی است. 

یک شرکت با استفاده از مدل کسب درآمد، نحوه کسب درآمد خود را تعریف می کند و با مدل کسب و کار، فرآیند مورد نیاز برای این کار را توضیح می دهد.

اهداف مدل کسب و کار

هر مدل کسب و کار بایستی دارای اهداف مشخص باشد. مدل های کسب و کار اینترنتی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و دارای اهداف زیر می باشند:

• تبیین جایگاه ارزشی یک مشتری
• شناسایی بازار هدف 
• تعیین ساختار زنجیره ارزش شرکت
• برآورد ساختار هزینه و سود بالقوه
• فرموله کردن استراتژی رقابتی شرکت
• تبیین جایگاه شرکت در میان شبکه ارزش

انواع مدل های کسب و کار در تجارت الکترونیک

انواع گوناگونی از مدل های کسب و کار در تجارت الکترونیک موجود است. برخی از این مدل ها، مدل های کسب و کار b2b و برخی دیگر مناسب برای مدل های کسب و کارهای b2c هستند. فهرست زیر برخی از متداول ترین مدل ها را توصیف می کند:

عرضه مستقیم و آنلاین:

واضح ترین مدل، مدل فروش کالا یا خدمات به صورت آنلاین است. فروش ممکن است از تولیدکننده به خریدار، با حذف واسطه ها یا فروشگاه های فیزیکی باشد. امروزه سایت ها و پیج های بسیار زیادی در این زمینه به فعالیت مشغول هستند و به نوعی می توان گفت که این مدل، رایج ترین مدل کسب و کار آنلاین می باشد.

سیستم های مناقصه ی الکترونیکی:

(مزایده معکوس) مدلی که در آن یک خریدار از فروشندگان درخواست می کند تا قیمت پیشنهادی خود را ارائه دهند؛ پیشنهاددهنده ی کمترین قیمت، برنده می شود. سیستم های مزایده در گذشته نیز در فضای کسب و کار وجود داشته و امروزه تنها شکل و شمایل آنلاین به خود گرفته اند. 

چه قیمتی می پردازید؟

مدلی که در آن خریدار قیمتی را که تمایل به پرداخت آن دارد تعیین می نماید و از فروشندگان می خواهد تا کالا یا خدمات را با آن قیمت فراهم نمایند. این روش برای کاربران و مشتریان بسیار محبوب می باشد اما برای تعداد کمی از کسب و کارها قابل استفاده است. 

مناسب ترین قیمت را بیابید:

این مدل به «موتور جستجو» مشهور است. خریدار نیاز خود را مشخص کرده سپس یک شرکت واسطه، درخواست خریدار را با پایگاه داده ها مطابقت می دهد، کمترین قیمت را مشخص نموده و آن را به مصرف کننده اعلام می کند. سپس خریدار بالقوه 30 تا 60 دقیقه زمان برای پذیرش یا رد این پیشنهاد دارد.

بازاریابی پیوندی:

توافقی که به موجب آن یک شرکت بازاریابی، مصرف کنندگان را به وب سایت یک شرکت فروشنده ارجاع می دهد. در این مدل، سایت بایستی از نظر جایگاه در گوگل و ترافیک ورودی شرایط بسیار خوبی داشته باشد تا بتواند دیگر سایت ها را راغب به انجام همکاری نماید.

بازاریابی ویروسی:

در بازارایابی ویروسی، مشتریان محصول یا سرویسی را به دوستان یا افراد دیگر به صورت خودجوش معرفی می کنند. کیفیت بالای محصول یا خدمت و برآوردن کردن انتظارات مشتریان در سطح مطلوب، از مهم ترین فاکتورها برای موفقیت در این مدل محسوب می شود.   

خرید گروهی:

یکی دیگر از مدل های کسب و کار در تجارت الکترونیک، مدل خرید گروهی است. در این مدل، خریداران می توانند به صورت گروهی و عمده کالاهای مورد نظر خود را تهیه کنند. این خریدهای عمده آنها را قادر به گرفتن تخفیف برای محصولات خریداری شده می کند.

حراجی های آنلاین:

در محبوب ترین حراجی ها، خریداران آنلاین بر سر پیشنهاد قیمت برای کالا و خدمات مختلف رقابت می کنند و کسی که بالاترین قیمت را پیشنهاد دهد، برنده حراجی شده و کالا را بدست می آورد. این روش در بازار سنتی از گذشته تا حال وجود داشته است.

سفارشی سازی:

برخی از شرکت ها مدلی را برای کسب و کار خود انتخاب می کنند که بیشترین رضایت مشتریان را به همراه داشته باشد. ایجاد یک محصول یا سرویس بر اساس مشخصه های مورد نظر خریدار، مانند شرکت DELL به مدل کسب و کار سفارشی سازی معروف است. 

برای موفقیت در فضای تجارت الکترونیک، مدل های کسب درآمد و کسب و کار باید همراه با تغییر شرایط بازار، تغییر کنند. هر یک از انواع مدل های کسب و کار اینترنتی می توانند مستقلاً یا در ترکیب با مدل های تجاری سنتی استفاده شوند.

یک شرکت ممکن است از چندین مدل تجاری مختلف استفاده نماید. این مدل ها به صورت مدل های کسب و کار b2b و b2c هستند. اگرچه، برخی مدل ها منحصر و محدود به شرکت-مصرف کننده (b2c) یا شرکت-شرکت (b2b) هستند؛ اما مدل های دیگر، می توانند در چندین مورد مختلف استفاده شوند.